«کاهش وزن سریع، مضر است»

مضرات رژیم غذایی اتکینز

این روزها چاقی هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه، مسئله روز دنیا به حساب می ‌آید. به این دلیل بسیاری از متخصصان تغذیه در پی راهی مناسب برای درمان این معضل هستند. در این میان، پیدایش رژیم‌های غذایی عجیب و غریب که با برنامه غذایی اصولی تفاوت دارند، نیز رو به افزایش است که از آن جمله می ‌توان به رژیم غذایی اتکینز(Atkins Diet) اشاره کرد.

برای ارزیابی این رژیم لاغری، با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و معاون دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت به گفتگو نشستیم.

آقای دکتر به نظر شما بروز چه روندی، زمینه را برای پیدایش این دسته از رژیم‌های غذایی فراهم کرده است؟

به طور خلاصه باید بگویم: رشد روز افزون چاقی در میان جامعه. البته ضعف‌های رژیم‌های لاغری سنتی قبلی نیز بی‌ تأثیر نبوده‌اند. به این ترتیب که اغلب رژیم‌های غذایی کم‌چرب و پرکربوهیدرات بودند که همه این ها تکرار گرسنگی را در افراد افزایش می ‌داده است. کربوهیدرات‌ها البته از نوع تصفیه شده، اندیس گلایسمی بالایی داشتند. با خوردن آنها قند خون به یک باره افزایش پیدا می ‌کرد و موجب ترشح انسولین می ‌شد و با ترشح انسولین، قند به سلول‌ها وارد شده و افت قند خون به وجود می ‌آمد که با بروز گرسنگی همراه بود.

همه ما می ‌دانیم که با ایجاد گرسنگی، هیچ‌ کسی یارای تحمل و مقاومت را ندارد. از این رو، اگر در یک رژیم لاغری فرد دائما احساس گرسنگی کند، بعد از چند هفته و حتی چند ماه بالاخره رژیم لاغری خود را می‌ شکند و آن را رها می ‌کند و به دلیل حرص و ولعی که در این مدت در وی ایجاد شده است، به پرخوری پرداخته و اضافه وزنی بدتر از دفعه قبل در وی به وجود خواهد آمد و مشکلات نه تنها حل نمی ‌شوند، بلکه چند برابر هم خواهند شد. در کشور ما کربوهیدرات‌ها از نوع تصفیه شده هستند و غلات سبوس دار کمتر در دسترس مردم قرار می ‌گیرند.

کمی درباره ویژگی‌های رژیم غذایی اتکینز صحبت کنید و بگویید چرا این روزها این همه طرفدار پیدا کرده است؟

یکی از مهم ترین خصوصیات این رژیم غذایی آن است که توانسته مشکل گرسنگی را در افراد از میان ‌بردارد زیرا در این رژیم غذایی، چربی‌ها و پروتئین‌ها به میزان فراوانی دریافت می ‌شوند و از آنجا که طول می‌ کشد تا این مواد غذایی از معده خارج شوند، سیری ماندگارتری را به همراه دارد. به علاوه، به ازای کالری که در بدن ایجاد می کنند (یعنی 4 کالری)، برای متابولیسم‌ شان کالری زیادی را نیز از بدن می ‌گیرند. به این دلیل در مقایسه با کربوهیدرات‌ها کالری کمتری را ایجاد می‌ کنند.

در مرحله اول این رژیم غذایی، کربوهیدرات‌ها بسیار کم هستند و هدف اصلی آن است که از گلیکوژن ذخیره در بدن استفاده شود و چون به ازای یک گرم گلیکوژن، سه گرم آب از بدن دفع می‌ شود، در نتیجه در طول پیروی از این رژیم غذایی آب زیادی از بدن دفع می‌ شود. در متابولیسم چربی‌ و پروتئین‌ها نیز آب از بدن دفع می ‌شود، بنابراین کاهش وزن سریع به دلیل دفع آب اتفاق می ‌افتد نه کاهش بافت چربی و چون افراد تمایل دارند که در کوتاه‌ترین زمان وزن خود را کم کنند، این رژیم غذایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

آیا این رژیم غذایی مخاطرات‌ جدی به همراه دارد؟

به طور قطع مخاطرات آن جدی است و نباید بی‌ توجه از آن گذشت. اولین نکته‌ای که باید افراد هنگام پیروی از این برنامه غذایی به خاطر داشته باشند، آن است که به دلیل دفع فراوان آب و الکترولیت‌ها، تعادل مایعات بدن آنها به هم خورده و حتی شوک آنافیلاکسی در فرد ایجاد می‌ شود و فرد به کام مرگ کشیده می ‌شود.

نکته دیگر، پروتئین بسیار بالای این رژیم غذایی است که بار فراوانی را برای کلیه‌ها و کبد به همراه خواهد داشت، زیرا این دو اندام با افزایش پروتئین‌های دریافتی، باید فعالیت بیشتری از خود نشان دهند تا بتوانند عامل آمینی را که به ماده سمی به نام اوره تبدیل شده است، از بدن خارج کنند.

مشکل بعدی این رژیم غذایی، چربی فراوانی است که در آن به چشم می‌ خورد که کتوزیس را به همراه می ‌آورد، زیرا در این برنامه غذایی کربوهیدرات‌ها کمتر از میزان معمولی که توصیه شده است(100 تا 120 گرم)، دریافت می‌ شوند، یعنی 40 تا 50 گرم و این موضوع به راحتی می‌ تواند کتوزیس را در فرد ایجاد کند.

مهم‌ترین مشکلی که با ایجاد کتوزیس ناشی از رژیم اتکینز بروز می‌ کند، اسیدی شدن ph ادرار و خون است که با دفع املاح از استخوان‌ها همراه بوده و کلسیم استخوان‌ها را خارج می کند و زمینه پوکی استخوان‌ها را به خصوص در خانم‌ها فراهم می ‌آورد و چون این موضوع در خانم‌های کشور ما یک مشکل اساسی است و بیشتر قشر چاق را در جامعه ما، خانم‌ها تشکیل می‌ دهند، از این رو توصیه می ‌شود که این گروه به هیچ عنوان از این نوع رژیم‌های غذایی استفاده نکنند.

منظور شما این است که تحت هیچ شرایطی نباید از رژیم غذایی اتکینز استفاده کرد یا اینکه استثنا‌هایی وجود دارد؟

همانطور که گفتم این برنامه غذایی به هیچ عنوان توصیه نمی ‌شود، اما می‌‌توان در مواردی خاص از آن فقط کمی کمک گرفت. در همه کتاب‌های مرجع علم تغذیه ذکر روش‌های کمک کننده بعد از استفاده از رژیم غذایی کم‌ کالری و افزایش فعالیت بدنی دیده می‌ شود.

حتی گفته شده است می ‌توان از داروهای لاغری و جراحی‌ها نیز استفاده کرد. در ضمن، به تشخیص متخصص می ‌توان از این دسته از برنامه‌های غذایی نیز کمک گرفت، البته باید طوری تنظیم شود که تمامی مخاطرات ذکر شده در کمترین میزان خود ایجاد شوند، زیرا همانطور که گفتیم این رژیم غذایی کمترین احساس گرسنگی را در فرد ایجاد می ‌کند.

به علاوه، این برنامه غذایی به دلیل کتوژنیک بودن برای کودکان مبتلا به صرع نیز توصیه می ‌شود، البته تحت نظر دقیق یک متخصص تغذیه.